Çevreyi kirletme zırhı, yetkililerin elini kolunu bağladı

Çevreyi kirletme zırhı, yetkililerin elini kolunu bağladı Filtre sistemi tamamen tıkanarak bölgeye kül yağdırmasıyla bir kez daha gündeme gelen Afşin­Elbistan A Termik Santrali’ne, geçtiğimiz yıl yürürlüğe giren kanun kapsamında 2020 yılına kadar çevre mevzuatından muaf tutulması nedeniyle ceza yazılamıyor. Filtre sistemi tamamen tıkanarak bölgeye kül yağdırmasıyla bir kez daha gündeme gelen Afşin­Elbistan A Termik Santrali’ne, geçtiğimiz yıl yürürlüğe giren kanun kapsamında 2020 yılına kadar çevre mevzuatından muaf tutulması nedeniyle ceza yazılamıyor. Afşin­Elbistan A Termik Santrali, kurulduğu günden bugüne kadar baca gazı arıtma sistemi olmadan faaliyet gösteriyor. Özellikle insan sağlığı noktasında büyük önem arz eden bu sistemin eksikliği, ortasında bulunduğu Elbistan ve Afşin ilçelerindeki insanların başta akciğer kanseri olmak üzere birçok hastalığa yakalanma gerekçelerinden biri olarak gösteriliyor. Çevreyi kirlettiği gerekçesiyle bölge halkının sert tepkisine neden olan ve ilgili kurumlar tarafından idari para cezası verilen Afşin­Elbistan A Termik Santrali, daha önceki yıllarda da olduğu gibi yine kül yağdırması ile gündeme geldi. Filtre sisteminin tamamen tıkanması sonucunda bacalardan atmosfere yayılan kül ve gazlar, santralin hemen yanı başında bulunan Çoğulhan ve Alemdar Mahalleleri’nde kar bile renk değiştirerek siyaha büründü. Bölgedeki insanların yaşamını doğrudan etkileyen bu olumsuzluğun üzerine harekete geçen Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü ekipleri, şikâyetler doğrultusunda bölgeye gelerek incelemelerde bulundu. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ekipleri, tespitlerinin ardından, aynı gerekçelerle en son 2013 yılında 160 bin TL idari para cezası verilen Afşin­Elbistan A Termik Santrali’ne çevreye verdiği zarar nedeniyle yeniden yaptırım uygulamak istese de, 2016 yılı Mayıs ayında yürürlüğe giren kanun maddesi, ellerini ve kollarını bağladı. 32 yıldır baca gazı arıtma sistemi olmadan çalışan ve atmosfere milyonlarca ton zehirli madde yaymasına rağmen kanunun verdiği yetkiyle adeta çevreyi kirletme zırhına bürünen Afşin­Elbistan A Termik Santrali, kül yağdırmaya devam etse de, faaliyetlerini durdurma ya da idari para cezası ödemek zorunda kalmayacak. İnsan ve çevre sağlığına verdiği zarar açısından Türkiye’nin en kötü üne sahip termik santralleri arasında ilk sıralarda gelen Afşin­Elbistan A Termik Santrali, bu muafiyeti, Mayıs 2016 yılında Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu Kanunu’ndaki değişiklik teklifi ile elde etti. Afşin­Elbistan A Termik Santrali ile diğer santralleri, neden oldukları çevre kirliliği dolayısıyla ceza kesilebilecek kurumlar listesinden çıkaran ilk kanun 2013 yılında yürürlüğe girdi. Geçici 8 ve 14. maddeler olarak bilinen bu değişiklik büyük tartışmalara neden olmuştu. Devlete ait olan, özelleştirme sürecindeki ve özelleşen elektrik santralleri, çevre mevzuatlarına tabi olmayacak, mevzuatın getirdiği ‘bacalarına filtre takmak’, ‘arıtma’ gibi yeni çevresel yatırımlar yapmak zorunda kalmayacaktı. Ayrıca çevresel izin ve denetimlerden de muaf olacaktı. Bu değişiklik 2018’e kadar geçerli olup, Bakanlar Kurulu kararıyla da 2021’e kadar uzatılabilecekti. Kanundaki değişiklik, çevresel yatırımlardan muaf olacak bu santraller hakkında yargı yollarına başvurulamayacağını ve idari para cezası uygulanamayacağını da söylüyordu. Özellikle çevre örgütleri tarafından eleştirilen bu düzenleme Avrupa Parlamentosu’nun Türkiye Raporu’na da olumsuz anlamda girmişti. 30 Mart 2013 tarihli Resmî Gazete’deki Elektrik Piyasası Kanunu’nun “EÜAŞ veya bağlı ortaklık, iştirak, işletme ve işletme birimleri ile varlıklarına ve 4046 sayılı kanun kapsamında oluşturulacak kamu üretim şirketlerine, bunların özelleştirilmeleri hâlinde de geçerli olmak üzere, çevre mevzuatına uyumuna yönelik yatırımların gerçekleştirilmesi ve çevre mevzuatı açısından gerekli izinlerin tamamlanması amacıyla 31/12/2018 tarihine kadar süre tanınır. Bu sürenin üç yıla kadar uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bu süre zarfında ve önceki dönemlere ilişkin olarak bu gerekçeyle, EÜAŞ veya bağlı ortaklık, iştirak, işletme ve işletme birimleri ile varlıklarında ve 4046 sayılı kanun kapsamında oluşturulacak kamu üretim şirketlerinde, bunların özelleştirilmeleri hâlinde de geçerli olmak üzere, elektrik üretim faaliyeti durdurulamaz, idari para cezası uygulanmaz” şeklindeki geçici 8. Maddesi, Cumhuriyet Halk Partisi’ni (CHP) harekete geçirdi. CHP, çevre katliamına neden olacağı gerekçesiyle teklifi, iptali için Anayasa Mahkemesine (AYM) götürmüştü. AYM de 22 Mayıs 2014 tarihli kararında düzenlemeyi iptal etmiş ve şu kararı vermişti: “Sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı, üretim faaliyetlerinin etkileneceği gerekçeleriyle, uzun süreli olarak vazgeçilecek haklardan değildir. İnsanın, toplumun ve çevrenin varlık, sağlık ve güvenliği ile bu konuda Anayasa’nın devlete yüklediği görev göz önünde bulundurulduğunda, dava konusu kuralla belirtilen süre zarfında EÜAŞ’a bağlı santraller ile özelleştirilen santrallerin elektrik üretim faaliyetlerinde çevre mevzuatına tabi olmaması kabul edilemez. Bu nedenle, elektrik üretim şirketlerine çevre mevzuatına uyumuna yönelik yatırımların gerçekleştirilmesi ve çevre mevzuatı açısından gerekli izinlerin tamamlanması amacıyla 31/12/2018 tarihine kadar süre tanınması ve bu süreyi de üç yıla kadar uzatma hakkının verilmesi, vatandaşın sanayileşmenin getirdiği hava ve su kirlenmesi nedeniyle sağlıklı bir çevrede yaşama hakkının hem de olukça uzun bir süre ortadan kaldırılması anlamına geldiği çok açıktır. Bu nedenle Geçici 8. madde Anayasanın 5. ve 56. maddelerine aykırıdır.” Termik santrallere çevre kirletme özgürlüğü verdiği gerekçesiyle büyük tepki çeken ve Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilen hükümler, Mayıs 2016’da Elektrik Piyasası Kanunu’nda Değişiklik teklifine eklendi. Söz konusu değişiklik, Haziran 2016’da yasalaştı. Teklife göre özelleştirilen bütün termik santrallere, 2020 yılına kadar çevre mevzuatından muaf tutulması hakkı yeniden tanınmış oldu.

NOT Bu haberi eklerken  halkımızın dediği ğibi hem çalıyorlar hem oynuyorlar. Alcaklık bu olsa gerek.

editörün notu